स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयले आगामी पुस मसान्तदेखि बागलुङमा लिम्फ्याटिक फाइलेरियासिस भनिने रोगविरुद्ध व्यापक औषधि व्यवस्थापन अभियान सञ्चालन गर्ने योजना बनाएको छ । जिल्लामा सन् २००९–२०१० यता यो रोग फैलिन नदिन सुरु भएको चौधौं अभियान हो ।
लिम्फेटिक फाइलेरिया लामखुट्टेबाट सर्ने परजीवी रोग हो। फाइलेरियल वर्म्सबाट लाग्ने रोग क्युलेक्स, एनोफिलिस र एडिस लगायतका लामखुट्टेबाट सर्ने गर्छ।
रोग उन्मूलन घोषणा गर्न संक्रमण दर एक प्रतिशत भन्दा कम हुनुपर्छ। सरकारले सन् २०२० सम्ममा लिम्फेटिक फाइलेरियालाई जनस्वास्थ्य समस्याका रूपमा उन्मूलन गर्ने प्रतिवद्धता जनाएको थियो तर त्यसमध्ये बागलुङ पनि केही जिल्लामा न्यून कभरेज भएकाले लक्ष्य हासिल हुन सकेको छैन। केही जिल्लामा रोग निर्मूल गर्न नसकेको भन्दै स्वास्थ्य मन्त्रालयले २०२८ सम्मको म्याद थप गरेको छ ।
सरकारले सन् २००३ मा लिम्फ्याटिक फाइलेरियासिस हटाउन सामूहिक औषधि व्यवस्थापन कार्यक्रम सुरु गरेको थियो। कार्यक्रमअन्तर्गत पाँच वर्षभन्दा माथिका स्वस्थ व्यक्तिहरूलाई डाइथाइलकार्बामाजिन र अल्बेन्डाजोल दिइन्छ।
बागलुङमा हात्ती रोगबाट पीडित हुनेको संख्या दुई प्रतिशत रहेको स्वास्थ्य कार्यालय बागलुङले जनाएको छ ।
सङ्क्रमितको सङ्ख्या बढी रहेको नारायणस्थानको बागलुङ नगरपालिका–१४ मा के गल्ती भयो थाहा पाउन हरेक बिरामीमा सन् २०२० मा ट्रान्समिसन एसेसमेन्ट सर्भे (टास) गरिएको थियो । बाग्लुङ नगरपालिकाका स्वास्थ्य इकाईका प्रमुख रामप्रसाद खनालले भने, “संक्रमित अधिकांशले नियमित औषधि नखाने गरेको टीएएसले खुलासा गरेको छ । “त्यसैले पनि यस क्षेत्रमा रोग अझै नियन्त्रणमा आउन सकेको छैन।”
खनालका अनुसार बागलुङ नगरपालिकामा हात्ती रोगबाट पीडितको संख्या पहिचान गर्न मंसिर मसान्तमा प्रि–ट्रान्समिशन सर्वेक्षण पनि गरिएको थियो । प्रि-ट्रान्समिशन सर्वे भनेको प्रत्येक घरपरिवारको प्रत्येक व्यक्तिको रगतको नमूनालाई विशेष स्थानमा परीक्षण गरी रोग पत्ता लगाउने विधि हो।
सर्वेक्षणमा बागलुङमा दुई प्रतिशत र नारायणस्थानमा २० जनाभन्दा बढी सङ्क्रमित भेटिएका छन् । आर्थिक वर्ष २००९–१० देखि यस क्षेत्रमा रोगको औषधि नियमित रूपमा वितरण हुँदै आएको छ ।
नारायणस्थान बाहेक गलकोट, बडिगाड र अन्य स्थानीय तहमा हात्ती रोगको लक्षण देखिएका बिरामी भेटिएका छन् ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले यो रोगलाई विश्वव्यापी रूपमा बढ्दै गएको जनस्वास्थ्य समस्याको रूपमा पहिचान गरेको छ। नेपाल विश्वका ७३ देशहरू मध्ये एक हो, जहाँ लिम्फ्याटिक फाइलेरियास स्थानिक छ। राष्ट्रसंघीय स्वास्थ्य निकायका अनुसार पाँच वर्षसम्म लगातार औषधि सेवन गरेपछि हात्तीको रोग निको हुन्छ तर औषधिको अनियमित सेवनले औषधिको प्रभावकारितामा असर पर्ने गरेको छ ।
बाग्लुङ नगरपालिकाका स्वास्थ्य इकाई प्रमुख खनालका अनुसार हात्ती रोगका लागि दैनिक ३ सय जनाको रगतको नमूना सङ्कलन गरी परीक्षण गरिने र सङ्क्रमितको तत्काल उपचार सुरु गरिने बताए । ‘बाग्लुङमा रगत परीक्षण गर्ने किट आइपुग्यो । जनऔषध व्यवस्थापन अभियानका लागि जिल्लाभर ४५० भन्दा बढी स्वास्थ्यकर्मी, ९५० महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका र ७०० भन्दा बढी अन्य स्वयंसेवीहरु खटाइने छन्,’ खनालले भने ।
किटजन्य रोग अनुसन्धान तथा तालिम केन्द्र, हेटौंडाका प्राविधिक रामबालक यादवले सरकारले सन् २०२८ सम्ममा रोग उन्मूलन गर्ने लक्ष्य पूरा गर्न नियमित औषधि उपलब्ध गराउनुपर्नेमा जोड दिनुहुन्छ। “सन् २०१८ मा बाग्लुङबाट हात्ती रोग निवारण गर्ने लक्ष्य राखिएको थियो। तर लक्ष्य पूरा हुन सकेको छैन । अब हामीले प्रत्येक बिरामीले औषधि खाएको सुनिश्चित गर्नुपर्नेछ, ”उनले भने ।
