जबरजस्ती यौन कार्यबाट बचेका राईलाई सम्मानजनक स्वास्थ्य सेवा, साक्षरता, जीविकोपार्जन र शिक्षाको लागि उनको वकालतको लागि पुरस्कृत गरिएको थियो। भारतकी एक ट्रान्सवुमन राजपूतलाई ट्रान्स पिपलको अधिकारको पक्षमा वकालत गरेकोमा मान्यता दिइयो।
नेपालकी नतिसरा राई र भारतकी विद्या राजपुतले लैङ्गिक समानतातर्फ विश्वलाई अघि बढाउनका लागि उद्घाटन कमला भासिन (दक्षिण एसिया) अवार्ड जितेका छन् ।
दक्षिण एसियामा महिला अधिकार आन्दोलनकी अग्रगामी, नारीवादी प्रतिक, कवि, लेखिका, शिक्षाविद् तथा अग्रपंक्ति कमला भासिनको नाममा यो पुरस्कार दिइएको हो । अनु आगाको अध्यक्षतामा बंगलादेशकी खुशी कबीर, नेपालका विन्दा पाण्डे, भारतका सलिल शेट्टी र भारतकी नमिता भण्डारेसहितको पाँच सदस्यीय निर्णायक मण्डलले विजेता छनोट गरेको हो ।
अवार्ड समारोहपछि नेसनल फाउण्डेशन फर इन्डियाले जारी गरेको प्रेस विज्ञप्ति अनुसार राईलाई १३ वर्षकी हुँदा भारत बेचबिखन गरी जबरजस्ती यौन व्यवसायमा लगाइएको थियो । उनको उद्धारको समयमा उनी एचआईभी पोजिटिभ थिइन् र त्यसैले सामाजिक बहिष्कार र भेदभावको शिकार भइन्। उनी शक्ति मिलन समाजकी सह-संस्थापक र कार्यकारी निर्देशक हुन् जसले नेपालमा एचआईभी पोजिटिभ महिलाहरूलाई सम्मानजनक स्वास्थ्य सेवा, साक्षरता, जीविकोपार्जन र शिक्षामा पहुँच गर्न मद्दत गर्दछ।
‘लैङ्गिक समानताको लडाइमा अग्रपंक्तिमा रहेर हामीलाई मार्गदर्शन गर्ने कमला दीदीको नामबाट यो सम्मान प्राप्त गर्न पाउँदा म अत्यन्तै गौरवान्वित छु,’ अवार्ड पाएपछि नतिसरा राईले भनिन् । “म अझ जिम्मेवार महसुस गर्छु र म कमला दीदीको मानव अधिकारको लागि बलियो वकालतलाई अगाडि बढाउनेछु।”
विज्ञप्ति अनुसार, छत्तीसगढको बस्तरकी एक ट्रान्सवुमन राजपूत, मितवा नामक सामाजिक संस्थाका सह-संस्थापकले सन् २००९ मा ट्रान्स-पिपललाई एकजुट गर्न, वकालत गर्न र उनीहरूका अधिकारहरूका लागि चेतना जगाउन, आत्म-पहिचानको अधिकार, अधिकारको अधिकारका लागि स्थापना गरेका थिए। शिक्षा, आवास, रोजगारी र स्वास्थ्य सेवाले जनताको जीवनमा परिवर्तन ल्याउन र राज्यको नीतिलाई प्रभाव पार्न सफल भएको छ ।
मितवासँग विद्याको काम उनको आफ्नै संघर्ष, कठिनाइ र भेदभावको जीवनमा आधारित छ, ”विज्ञप्तिमा भनिएको छ।
“यो पुरस्कार एक प्रोत्साहन हो; यसले मलाई मात्र होइन म जस्ता अरूलाई पनि साहस दिनेछ। किनकी आज सम्म हामी (ट्रान्सजेन्डर) लाई मात्र हाम्रो परिवार र समाजबाट अस्वीकार छ। र यो सम्मान पाउँदा हाम्रो समुदायमा आत्मविश्वास बढ्नेछ र यसले भविष्यमा धेरै सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनेछ,’ अवार्ड ग्रहण गरेपछि राजपूतले भने ।
पुरस्कारमा प्रशंसा पत्र र प्रत्येक INR 100,000 को चेक समावेश छ, र यो आजाद फाउन्डेशन, iPartner भारत र भारत को लागि राष्ट्रिय फाउन्डेसन द्वारा संयुक्त रूपमा स्थापित गरिएको छ।
