नेपालले आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा भारतमा रु १३ करोड ६१ लाख ७० हजार मूल्यको ११ हजार ६७३ टन सेतो बन्दागोभी निर्यात गरेको भन्सार तथ्याङ्कले देखाएको छ ।
विगत केही वर्षमा नेपालको निर्यात व्यापारले भाप गुमाएको हुन सक्छ तर एउटा निर्यात भने अगाडि बढिरहेको छ । यो आर्थिक वर्षमा नेपाली बन्दाको भारतमा दोब्बर गतिमा ढुवानी भइरहेको छ ।
भन्सार विभागका अनुसार मङ्सिर मसान्तसम्ममा सकिँदै आएको चालु आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा नेपालले रु १३ करोड ६१ लाख ७० हजार मूल्यको ११ हजार ६७३ टन सेतो बन्दागोभी भारत निर्यात गरेको छ ।
गत आर्थिक वर्षको सम्पूर्ण अवधिमा रु १२ करोड ४८ लाख २० हजार बराबरको ११ हजार ८१ टन सामान्य तरकारी निर्यात भएको थियो ।
अर्गानिक तरकारीको माग ह्वात्तै बढेसँगै नेपालका पूर्वी पहाडी जिल्लाहरूले हजारौं टनमा बन्दागोभी भारत निर्यात गर्दै आएका छन् । बन्दागोभी मुख्यतः संखुवासभा, तेह्रथुम र धनकुटामा उत्पादन हुने गरेको छ ।
फसल सेप्टेम्बरमा सुरु हुन्छ। बन्दागोभीको ठूलो हिस्सा भारतको कोलकातामा जाने गरेको व्यवसायीले बताएका छन् ।
मौसमको कारक र उर्वर जमिनका कारण पूर्वी पहाडी जिल्लाका किसानले व्यावसायिक तरकारी खेती गर्दा पनि रासायनिक मल र विषादीको खासै प्रयोग गर्दैनन् ।
पूर्वी पहाडी जिल्लामा प्रायजसो अर्गानिक विधिबाट बन्दागोभी खेती हुने भएकाले भारतीय बजारमा यसको माग बढ्दै गएको छ ।
कृषि उपज बजार व्यवस्थापन समिति धरानका प्रबन्धक लक्ष्मण भट्टराईले बन्दागोभी भारतमा निर्यात हुने तरकारीको सूचीमा रहेको बताए । “निर्यात गर्न पनि सजिलो छ।”
तराई क्षेत्रमा बाढीले तरकारी बालीमा नोक्सान पुर्याएपछि नेपालको बजारमा बन्दाकोबीको माग बढेको उनको भनाइ छ । “नेपालका पहाडमा उत्पादन हुने बन्दागोभी अर्गानिक हुने भएकाले भारतमा माग बढ्दै गएको छ ।”
भट्टराईका अनुसार फसलको सिजनमा धरानबाट मात्रै झण्डै चार हजार टन बन्दागोभी भारतीय बजारमा पठाइन्छ ।
पूर्वी पहाडबाट बन्दागोभीसँगै मकवानपुरको पालुङ र तिस्तुङमा उत्पादित बन्दागोभीको पनि भारतीय बजारमा अत्यधिक माग हुने गरेको र अधिकांश निर्यात हुने गरेको व्यवसायीले बताए ।
‘यो सिजन पूर्वी पहाडमा उत्पादन हुने बन्दागोभीको भारतीय बजारमा प्रतिकिलो औसत मूल्य ३० रुपैयाँ रहेको छ,’ भट्टराईले भने ।
‘बिक्रीको बृद्धिसँगै किसान व्यावसायिक उत्पादनतर्फ आकर्षित भइरहेका छन् । उनीहरुले तरकारीको क्षेत्रफल पनि विस्तार गर्दै आएका छन् ।”
आगामी वर्ष बन्दागोभीको निर्यातमा ठूलो वृद्धि हुने भट्टराईको अपेक्षा छ ।
तराईमा उत्पादन हुने तरकारीको तुलनामा पहाडमा उत्पादन हुने तरकारी स्वादिलो हुने पूर्व सचिव हरि दाहाल बताउँछन् ।
“माग बढ्नुको कारण स्वाद कारक हुन सक्छ। तराईको तुलनामा पहाडमा उत्पादन हुने तरकारीमा विषादीको प्रयोग कम हुन्छ ।”
दाहालका अनुसार विदेशी वस्तुको खरिद डरलाग्दो तहमा पुगेकाले नेपालले आयात प्रतिस्थापनमा ध्यान दिन जरुरी छ ।
‘पहाडमा रहेका नेपालको खेतबारी अर्गानिक तरकारी उत्पादनका लागि निकै उपयुक्त छ । यसबाट देशले फाइदा लिनुपर्छ किनभने जैविक तरकारीको माग विश्वव्यापी रूपमा फड्को मार्दै गइरहेको छ ।”
व्यापारीले अन्य तरकारीलाई बन्दागोभी बनाएर निकासी गर्ने गरेको अर्थशास्त्री पोषराज पाण्डे बताउँछन् ।
“भारतीय बजारमा अन्य तरकारी निकासी गर्न लाइसेन्स चाहिने भएकाले अवसरवादी व्यापारीहरूले ढुवानीलाई बन्दागोभीको लेबल लगाएर व्यापारलाई प्राथमिकता दिने खालको शोषण गरिरहेका छन् ।”
उनका अनुसार अन्य तरकारीले पनि निकासी गर्नुअघि स्यानिटरी र फाइटोसेनेटरी मापदण्ड पूरा गर्नुपर्ने हुन्छ ।
भन्सार विभागका अनुसार आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा नेपालको तरकारी आयात वार्षिक रूपमा २६ दशमलव ८९ प्रतिशतले घटेर १४ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।
समीक्षा अवधिमा तरकारी निर्यात पनि २१ दशमलव १९ प्रतिशतले घटेर रु. ३३ करोड २० लाख पुगेको छ ।
चालू आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा बन्दागोभीसँगै कफीबाहेक अधिकांश प्रमुख कृषि उत्पादनको निर्यात बढेको छ ।
चिया, ठूलो अलैंची, अदुवा, औषधीय जडीबुटी, कठ्ठा (बबुलको क्याचु) र ब्रुम घाँसको ढुवानी बढेको छ ।
चालु आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा नेपालबाट चिया निर्यात ४४ दशमलव ६६ प्रतिशतले बढेर रु २ अर्ब २३ करोड पुगेको छ । समीक्षा अवधिमा नेपालले १ लाख ६५५ टन चिया निकासी गरेको छ । नेपाली चिया मुख्यतः भारतमा पठाइन्छ ।
समीक्षा अवधिमा ठूला अलैंचीको निर्यात ३५.६३ प्रतिशतले वृद्धि भई रु २ अर्ब ७२ करोड पुगेको छ । ३ हजार ४०२ टन निर्यात भएको छ । ठूलो अलैंची मुख्यतया भारत, त्यसपछि पाकिस्तान निर्यात गरिन्छ।
नेपालको अदुवा निर्यात १४८ प्रतिशतले बढेर रु ४३ करोड ४९ लाख पुगेको छ । पाँच महिनाको अवधिमा देशले ११ हजार ७१६ टन सुगन्धित जरा पठाएको छ । नेपाली अदुवा मुख्यतया भारत बाहेक बंगलादेश र कतारमा पठाइन्छ ।
चालु आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा यार्सागुम्बाको निर्यात बढेर रु २७ करोड ८१ लाख ४० हजार पुगेको छ । यार्सागुम्बा मुख्यतया कम्बोडिया, हङकङ र भियतनाममा निर्यात गरिन्छ।
नेपालबाट गत आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा ४१ करोड ६३ लाख रुपैयाँ रहेको बबुलको क्याचु निर्यात आर्थिक वर्षको पहिलो पाँच महिनामा बढेर रु ५७ करोड ७९ लाख ८० हजार पुगेको छ ।
ब्रुम घाँस (अम्रिसो) निर्यात बढेर रु २१ करोड ३० लाख पुगेको छ । ब्रुम घाँस मुख्यतया भारत पठाइन्छ।
समीक्षा अवधिमा मसला निर्यातको मूल्य रु ५७ करोड ९९ लाख बाट घटेर रु ३९ करोड ४८ लाख पुगेको छ । मसला मुख्यतया भारतमा निर्यात हुने गरेको छ ।
नेपालको कफी निकासी पनि २० दशमलव ५९ प्रतिशतले घटेर रु २ करोड ८४ लाख ५० हजार पुगेको छ । समीक्षा अवधिमा मुलुकले १८४ टन कफी निकासी गरेको छ । कफी मुख्यतया जर्मनी, जापान, इटाली, कोरिया र अष्ट्रेलियामा निर्यात हुने गरेको छ ।
